Маҳмудхўжа Беҳбудий – миллат уйғонишининг фидойи тимсоли

Агар Ўзбекистон тарихида маърифат ва тараққиёт учун курашган сиймолар ҳақида сўз юритилса, Маҳмудхўжа Беҳбудий номи албатта биринчилар қаторида тилга олинади. У жадидчилик ҳаракатининг асосчиларидан бири, замонавий ўзбек матбуоти ва янги усул мактабларининг бунёдкоридир. Унинг бутун умри ўз халқининг уйғониши, саводхонлиги ва истиқлолга интилиши йўлида фидокорона кечди.

Илмга ташналикдан ислоҳотгача

Беҳбудий 1875-йилда қадимий Самарқандда таваллуд топди. У ёшлик чоғиданоқ илмга чанқоқлик билан яшаб, мадрасада диний таълим олди. Бироқ бу билан чекланмай, жаҳон маданияти, илм-фани билан ҳам танишишга интилди. Ана шу тафаккур уни эски усулдаги суст таълим тизимидан воз кечишга ва янгича мактаблар ташкил этишга ундади.

У ташкил этган янги усул мактабларда араб ва форс тиллари билан бир қаторда, рус тили ва замонавий фанлар ҳам ўқитилди. Бу ўз даври учун янгилик, ислоҳот, ҳатто журъат эди.

Матбуот – Маърифатнинг калити

Беҳбудий халқни огоҳлик сари етаклашда матбуотни кучли восита деб билди. 1913-йилда у ўзбек тилидаги илк газетани – “Самарқанд” нашрини йўлга қўйди. Бу газета орқали у миллий бирлик, саводхонлик, замонавий тафаккур ғояларини тарғиб қилди. Тарих, сиёсат, иқтисод ва маданиятга оид мақолалари орқали халқни уйғотишга ҳаракат қилди.

Шу билан бирга, Беҳбудий бадиий ижод билан ҳам фаол шуғулланган. Унинг “Падаркуш” номли драмаси жадид адабиётининг илк саҳна асарларидан бўлиб, унда эски ва янги дунё ўртасидаги қарама-қаршиликлар маҳорат билан ёритилган.

Эркинлик орзуси йўлида қурбон

Беҳбудий учун илм ва адабиётдан ҳам муҳимроқ нарса бор эди – бу халқнинг эркинлиги. У Туркистон мухторияти тарафдори бўлиб, миллий истиқлол ғоясини ҳимоя қилди. Аммо бу ғоялар мустамлака мафкураси учун таҳдид бўлиб, охир-оқибат унинг ҳаётига зомин бўлди. 1921-йилда Қизил армия агентлари томонидан ҳибсга олиниб, шафқатсизларча қатл этилди.

Мероси – Бугунги Куннинг Сабоғи

Гарчи Беҳбудийнинг умри фожиавий якун топган бўлса-да, унинг мероси абадий яшайди. Мустақиллик йилларида унинг фаолияти қайта баҳоланиб, номи миллий уйғониш рамзига айланди. Унинг ўгитлари, маърифатпарварлик руҳидаги ишлари бугунги ёш авлодни ҳам илм, тафаккур ва ватанпарварлик сари ундамоқда.

Беҳбудий – бу оддий мутафаккир эмас, балки бутун бир давр, бутун бир миллатнинг уйғониш тимсолидир.

Мирзаев Аслиддинбек – “Имом Термизий” ўрта махсус таълим муассасаси 3-босқич талабаси

“Имом Термизий” ЎМИТМ матбуот хизмати