АЛИХОНТЎРА СОҒУНИЙНИНГ ҲАЁТИ ВА ИЛМИЙ ФАОЛИЯТИ

Алихонтўра Соғуний ўзбек маърифатпарварлик ҳаракати намояндаларидан бири бўлиб, ХХ аср бошларида яшаб ижод қилган. У ўз асарларида миллий ўзликни англаш, диний-маърифий ислоҳотлар, тил ва маданият масалаларига алоҳида эътибор қаратган. Соғуний ўзининг чуқур илмий салоҳияти, ижтимоий фаолияти ва тарихий-маърифий асарлари билан ўзбек халқининг маданий-маънавий ҳаётида муҳим из қолдирган.

Тадқиқотнинг мақсади ва аҳамияти: Ушбу мақола Алихонтўра Соғунийнинг ҳаёти ва илмий меросини ўрганиш, унинг тилшунослик, тарих ва маданият соҳаларига қўшган ҳиссасини ёритиш, шунингдек, бугунги кунда унинг асарларининг қандай ўрганилаётганини таҳлил қилишни мақсад қилади.

Алихонтўра Соғунийнинг ҳаёти ва ижоди

Соғунийнинг ҳаёти ва илмий фаолияти: Алихонтўра Соғуний 1880-йилларда туғилган бўлиб, жадидчилик ҳаракати вакили сифатида илм-фан, маърифат ва адабиёт соҳаларида фаолият юритган. У диний билимлар билан бир қаторда, тарихий ва филологик тадқиқотлар билан ҳам шуғулланган. Соғуний кўплаб тарихий асарлар, хусусан, "Тарихи Муҳаммадий", "Ансоб ус-Салотин", "Мухтасар тарихи анбиё ва хулафои рошидин" каби асарлар муаллифи.

У яшаган давр ва маданий контекст: Соғуний яшаган даврда Туркистон жадидчилиги ривож топган, бу давр маърифий ислоҳотлар, диний янгиланиш ва миллий уйғониш ҳаракати билан ажралиб туради. Унинг асарлари ана шу давр руҳини ўзида мужассам этган.

Соғуний асарларининг тилшуносликдаги ўрни

Соғунийнинг тил ва ёзувга бўлган ҳиссаси: Соғуний тилнинг равонлиги, сўз бойлиги ва услубий тозалигига эътибор берган. У ўз асарларида ўзбек тилининг имкониятларини тўлиқ намоён этган, мураккаб диний-ҳуқуқий мавзуларни оддий, тушунарли тилда баён қилган.

Соғд тили ва унинг алифбоси ҳақида тадқиқотлар: Соғуний ўз асарларида Соғд тили ҳақида бевосита изоҳ бермаган бўлса-да, у тарихий тилшунослик, қадимги ёзувлар ва маданий ёдгорликларга эътибор берган. Бу жиҳатдан у ўз даврида миллий тарих ва тилга бўлган илмий ёндашувни тарғиб қилган.

Тилшунослик ва адабиётшунослик соҳасидаги илмий ишлари: Соғуний асарларида тил ва адабиётнинг тарбиявий ва маънавий аҳамияти алоҳида таъкидланади. У халқ орасида диний-маърифий билимларни ёйишда тилнинг воситачилик ролини чуқур тушунган.

Соғуний асарларининг тарихий ва маданий аҳамияти

Соғуний асарларининг тарихий контекстдаги ўрни: Унинг тарихий асарлари орқали ўзбек халқи ва умуман, мусулмон умматининг тарихий мероси кенг тарғиб этилган. Бу асарлар халққа тарихий онг, диний билим ва миллий ғурурни сингдиришда муҳим манба бўлиб хизмат қилган.

Уларнинг маданият ва жамиятдаги аҳамияти: Соғуний асарлари маънавий-маърифий юксалишда, жамиятни уйғотишда катта рол ўйнаган. У ўз асарлари орқали халқни илмга, маърифатга, ватанпарварликка чорлаган.

Алихонтўра Соғунийнинг мероси ва унинг замонавий тилшуносликдаги роли

Соғуний асарларнинг замонавий тилшунослик ва адабиётшуносликда ўрганилиши: Бугунги кунда Соғунийнинг асарлари филология, тарих ва диний тадқиқотлар доирасида ўрганилмоқда. Унинг асарлари тилшунослик жиҳатидан қадрланади, уларнинг лексик, услубий ва синтактик хусусиятлари таҳлил қилинмоқда.

Соғуний меросининг бугунги кунда илмий тадқиқотлар ва амалиётга таъсири: Соғуний мероси нафақат тарихий манба, балки бугунги исломшунослик, тарихшунослик ва педагогика соҳаларида ҳам муҳим ўринга эга. Унинг асарлари диний-таълимий дастурларда, маданий-маърифий лойиҳаларда фойдаланилмоқда.

Хулоса

Тадқиқотнинг асосий натижалари ва хулосалар: Алихонтўра Соғуний ўзбек халқининг маънавий-маърифий юксалишида катта ҳисса қўшган олимдир. Унинг асарлари тил, дин, тарих ва маданиятни бир бутун тарзда ёритади. У ўз даврининг ҳақиқий маърифатпарвари, миллат фидойисидир.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Ўрта асрлар Шарқининг адабий мероси.

2. Соғуний меросининг замонавий тилшуносликдаги ўрни.

3. Тарихи Муҳаммадий. Тошкент: Ўрта Осиё Давлат нашриёти.

4. Мухтасар тарихи анбиё ва хулафои рошидин.

Каримов Баҳриддин – “Имом Термизий” ўрта махсус ислом таълим муассасаси 2-босқич талабаси

“Имом Термизий” ЎМИТМ матбуот хизмати