МАҲМУДХЎЖА БЕҲБУДИЙ – ХХ АСР БОШИДАГИ МАЪРИФАТПАРВАР ЗИЁЛИ

Ўзбек халқининг маънавий тараққиёти ва миллий ўзлигини шакллантиришда муҳим ўрин тутадиган тарихий шахслар орасида Маҳмудхўжа Беҳбудийнинг номи алоҳида эътиборга лойиқ. Унинг ҳаёти ва фаолияти ХХ аср бошларида юртимизда юз берган ижтимоий ва маърифий ўзгаришлар билан чамбарчас боғлиқдир. Беҳбудий ўз даврида илм, билим ва замонавий фикрлаш тарғиботчиси сифатида танилган.

Маҳмудхўжа Беҳбудий 1875 йили Самарқанд вилоятида туғилган. У анъанавий мадраса таълими асосида фиқҳ, мантиқ, луғат, тарих каби фанларни ўрганган. Шунингдек, замонавий илмларга бўлган қизиқиши туфайли янги билимларни ўзлаштиришга интилиб, даврнинг ривожланган шаҳарларида билимларини мустаҳкамлаган.

Беҳбудий халқнинг маърифати орқали тараққиётга эришиш мумкин, деган ғояни илгари сурган. У янги услубда таълим берадиган мактаблар очиш ташаббуси билан чиқиб, 1903 йили Самарқандда замонавий дарсликлар ва методлар асосида дарс ўтадиган мактаб ташкил қилган. Унда астрономия, тарих, ҳисоб-китоб, география каби фанлар ўқитила бошланган.

Шунингдек, у матбуот орқали ҳам жамоат онгини уйғотишга ҳаракат қилган. У “Таржимон”, “Шўро”, “Ҳуррият” каби нашрларда мақолалар чоп эттирган. 1913 йили “Ойина” номли журнални нашр этишни бошлаб, унда таълим, адабиёт, ижтимоий ҳаёт, ахлоқ ва маданиятга оид мавзуларни ёритган. Бу журнал ўз даврида кенг ўқувчилар эътиборини қозонган.

Беҳбудий билим ва тафаккурни жамият тараққиётининг асосий омили деб билган. У жамиятда ўқиш-саводхонликни ошириш, китобхонликни кенг тарғиб қилиш, замонавий фанлар билан танишиш орқали халқда фаол фуқаролик онгини шакллантиришни мақсад қилган. Унинг асарлари ва мақолаларида билим олиш, ахлоқ, жамиятдаги фаоллик масалаларига жиддий эътибор берилган.

Маҳмудхўжа Беҳбудийнинг ҳаёти ва фаолияти, айниқса таълим ва матбуот соҳасидаги хизмати, ўз даври учун улкан янгилик бўлди. Унинг маърифий ғоялари ва илмий мероси бугунги кун ёшлари учун ҳам ибрат ва ўрнак бўлиб хизмат қилади. Унинг номини муносиб ўрганиш ва ёш авлодга етказиш – умумий маърифий вазифалардандир.

Имомиддин Бобоқулов – Маънавий-маърифий ишлар бўйича директор ўринбосари

“Имом Термизий” ЎМИТМ матбуот хизмати