НИКОҲ ВАЛИЙМАСИДАГИ ТОМОНЛАРНИНГ МУОМИЛАТ МАСАЛАЛАРИ

Никоҳ ислом динида инсоннинг ҳаётидаги энг муҳим ва улуғ ибодатлардан биридир. У нафақат эр-хотин ўртасидаги муносабатлар асосини барпо этади, балки икки оила ва жамият ўртасида ҳам соғлом алоқаларни шакллантиради. Никоҳнинг эътироф этилган ва мустаҳкам бўлишида шариатнинг кўрсатмалари, одоб-ахлоқ қоидалари ва тарафларнинг бир-бирларига бўлган муносабати жуда катта аҳамият касб этади. Никоҳ муносабати билан ўтказиладиган тадбирлардан бири – бу валиймадир. Ушбу мақолада никоҳ валиймасидаги томонларнинг муомаласи, одоб-ахлоқи ва шариатга мос бўлиши зарурлиги ҳақида сўз юритамиз.

Ислом шариатида валиймани ташкил этиш суннат амаллардан бири бўлиб, бу билан никоҳ нишонланади ва Аллоҳдан барака сўралади. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) айтганлар:

“Никоҳ қилинглар ва валиймасини қилинглар. Ҳатто битта қўй сўйиб бўлса ҳам, буни бажаринглар.”

(Ибн Можа)

Бу ҳадисдан кўриниб турибдики, валиймани ўтказиш фақат дабдабабозлик эмас, балки оила қуришнинг баракали бошланишини нишонлаш ва янги оила учун дуолар сўраш мақсадида амалга оширилади. Шунингдек, валиймада меҳмонларни таклиф қилиш ва улар билан ўзаро ҳурмат асосида муомала қилишнинг аҳамияти жуда катта.

Валиймада томонларнинг ўзаро муомаласи, ҳурмат-иззати ва ҳалолликка амал қилиши шариат нуқтаи назаридан муҳим ҳисобланади. Қуйида валиймадаги одоб ва муомала масалаларини кенгроқ кўриб чиқамиз:

1. Хушмуомалалик ва ҳурмат

Валиймада қатнашувчи ҳар бир шахс – мезбон бўладими, меҳмон бўладими – бир-бирига ҳурмат билан муносабатда бўлиши зарур. Никоҳ фақат икки киши эмас, балки икки тарафнинг оилаларини бирлаштирувчи омилдир. Шунинг учун никоҳ валиймаси янги қайнона-қайнота, қариндошлар ва дўстлар ўртасида илиқ муносабатлар бошланишининг илк қадамидир. Шу сабабли:

 • Мезбонлар меҳмонларни табассум билан қарши олишлари, уларга эътибор қаратишлари лозим.

 • Меҳмонлар эса самимий сўзлар билан мезбонларга миннатдорлик билдиришлари, ҳамжиҳатлик муҳитини яратишлари лозим.

2. Исрофгарчиликдан тийилиш

Ислом дини исрофгарчиликни қоралайди ва буни ножоиз амаллар қаторига қўяди. Қуръонда шундай дейилади:

“Аллоҳ исрофгарларни ёқтирмайди.”

(Аъроф сураси, 31-оят)

Никоҳ валиймаси дабдабабозлик учун эмас, балки Аллоҳнинг ризолигини қозониш учун қилиниши керак. Таомлар, безаклар ва бошқа харажатларда ортиқча кетиш, ўзини кўз-кўз қилиш ёки бошқа одамларни молиявий босим остида қолдиришдан сақланиш лозим. Бу нафақат шариат талабига зид, балки ижтимоий адолат тамойилларига ҳам мос эмас.

3. Ҳалол ризқ ва покликка риоя қилиш

Валиймада таклиф этиладиган таом ва ичимликлар ҳалол ва пок бўлиши шарт. Меҳмонларга Аллоҳнинг ҳалол неъматлари билан хизмат кўрсатиш шариат талабидир. Меҳмонларни таом билан сийлашда паст сифатли ёки шубҳали маҳсулотлардан фойдаланмаслик, балки имкониятга қараб энг яхши хизмат кўрсатишга интилиш керак. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) меҳмонларга хизмат қилишни катта савоб амаллардан деб эътироф этганлар.

4. Меҳмонларни яхши қарши олиш ва уларга хизмат қилиш

Валийманинг мезбонлари меҳмонларга нисбатан ғамхўр ва эътиборли бўлишлари зарур. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) айтганлар:

“Ким Аллоҳга ва охират кунига имон келтирган бўлса, меҳмонига икром қилсин.”

(Бухорий ва Муслим)

Меҳмонларга самимий эътибор қаратиш, уларга ҳурмат билан хизмат кўрсатиш мезбоннинг бурчидир. Меҳмонлар эса бу хизматга нисбатан миннатдорлик билдириши лозим.

5. Дуога эътибор қаратиш

Никоҳ валиймаси – бу дуолар ва эзгу тилаклар билан бойитиладиган тадбирдир. Меҳмонлар янги қурилган оилага дуо қилиб, уларнинг келгуси ҳаётига барака ва тинчлик сўрашлари муҳимдир. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи васаллам) янги турмуш қурганларга шундай дуо қилганлар:

“Аллоҳ сизларга барака ато қилсин ва ўзаро меҳр-муҳаббатни мустаҳкам қилсин.”

Бу каби эзгу тилаклар билан янги оилага Аллоҳнинг ёрдами ва баракаси сўралади.

6. Муносабатларнинг мустаҳкамланиши

Валиймада икки оила вакилларининг илиқ муносабатда бўлишлари, бир-бирларини яқиндан таниб, ҳурмат ва дўстликни мустаҳкамлашлари лозим. Ҳар қандай келишмовчилик ёки ноқулайликдан қочиш учун ҳар икки тарафнинг вакиллари самимийлик ва бағрикенглик билан муомала қилишлари зарур.

Никоҳ валиймаси – бу янги оилавий ҳаётнинг муборак бошланишидир. Бу тадбир фақат байрам эмас, балки Аллоҳнинг ризоси учун амалга ошириладиган ибодатдир. Шунинг учун:

 • Валиймани шариатга мос равишда, исрофгарчилик ва дабдабабозликдан тийилиб ўтказиш лозим.

 • Томонлар бир-бирларига нисбатан ҳурматли ва хушмуомала бўлишлари керак.

 • Ҳалоллик ва покликка эътибор бериш, меҳмонларни хизмат қилишда самимийлик кўрсатиш муҳимдир.

 • Никоҳ ва валийманинг маънавий мақсадини унутмаслик лозим – бу Аллоҳга шукур ва янги оила учун дуолар қилишдир.

Аллоҳ таоло барча никоҳларни муборак айлаб, оилаларга барака, тинчлик ва бахт ато қилсин!

“Сизлар учун ўзларингиздан жуфтларни яратиб қўйган ва орангизда меҳр-муҳаббат ва раҳм-шафқат пайдо қилган Зотдир. Албатта, бунда тафаккур қилувчи қавмлар учун аломатлар бордир.”

(Рум сураси, 21-оят)

Ярашев Ҳабиб – “Имом Термизий” ўрта махсус ислом таълим муассасаси 4-босқич талабаси

“Имом Термизий” ЎМИТМ матбуот хизмати