ИБН ҲАЖАР АЛ-АСҚАЛОНИЙ ВА “АРБАИН” АСАСРИ

Шайхул Ислом Абул Фазл Аҳмад ибн Али ибн Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Али ибн Маҳмуд ибн Аҳмад ал-Киноний ал-Асқалоний ал-Мисрий аш-Шофеий Ибн Ҳажар номи билан шуҳрат қозонган. Ҳофиз Ибн Ҳажар 773-йили Мисрда тавваллуд топди. Абдурроҳман Ироқий, Ибн Ҳаим Мисрий, Ибн Мулаққин, Иззуддин ибн Жамоа, Нуриддин Ҳайсамий ва бошқа ўз даврининг етук олимларига шогирд бўлган. Шамсуддин Саховий, Жалолиддин Суютий, Закариё Ансорий, Бурҳонуддин Биқоий каби ҳофиз олимларга устозлик қилган. 852-йил 28-зулҳижжада шанба куни вафот этди. Мисрда Лайс ибн Саъднинг ёнига дафн этилди. Аллоҳ барчаларидан рози бўлсин.

Баъзи янги тадқиқотчилар таъкидлашича Ҳофиз Ибн Ҳажар роҳимаҳуллоҳ 282 та асар таълиф этган. Энг машҳурлари қуйидагилар:

1. Итҳафул маҳорати би атрофил ашароти;
2. Ал-Исоба фи тамйизис соҳаба;
3. Инбоул ғумр би абнаил умр;
4. Булуғул маром;
5. Табсиротул мунтабиҳ би таҳририл муштабиҳ;
6. Ал-Мажммаул муассас;
7. Таъжилул манфаат;
8. Тағлиқут таълииқ;
9. Тақрибут таҳзиб;
10. Ат-Талхисул хабир;
11. Ад-Дироя фи талхиси тахрижи аҳадисил ҳидая;
12. Таҳзибут таҳзиб;
13. Лисонул мийзон;
14. Фатҳул борий шарҳу Саҳиҳил Бухорий;
15. Нухбатул фикар ва шарҳуҳа нузҳатун назар ва бошқа асарлар. 

Муҳаммад Аввома ҳафизаҳуллоҳ Ҳофиз Жалолиддин Суютийнинг “Тадрибур ровий” китобига ёзган таҳқиқида Ибн Ҳажар роҳимаҳуллоҳнинг “Ал-арбаун фи авалил мужизин” китобидан мурсал мавзусида бир нақлни келтирган.

Имом Доруқутнийнинг “Китабун фийҳи арбауна ҳадис” китобини таҳқиқ қилган Муҳаммад ибн Абдулкарим ибн Абийд Ҳофиз Ибн Ҳажар Асқалонийга тегишли “Ал-арбаун ал-мунтақо мин Саҳиҳи Муслим” асари мавжудлигини айтган.

Абу Абдуллоҳ Муҳаммад Ҳасан Муҳаммад Ҳасан аш-Шофеий томонидан таҳқиқ қилинган “Ал-Имтаъ бил арбаинал мутабайинатус самаи” китоби Ибн Ҳажар Асқалонийнинг учинчи “Арбаин” асари ҳисобланади. 

Ҳофиз Ибн Ҳажар роҳимаҳуллоҳ “Ал-Имтаъ бил арбаинал мутабайинатус самаи” китобида само билан собит бўлган олий санадли ривоятларни жамлаган, муҳаддислар одатига мувофиқ биринчи эшитган мусалсал ҳадиси билан китобни бошлаган, сўнг жаннат башорати берилган ўн саҳобалардан, ундан кейин қолган ҳадисларни йигирма саккизта ҳарфларнинг тартибига мувофиқ шаклда йигирма саккизта саҳоба розияллоҳу анҳулардан ривоят қилган. Абдуллоҳ исми билан шуҳрат топган барча саҳобалар тўлиқ жамланиши учун охиридаги иккита ҳадисни Ибн Аббос ва Ибн Умар розияллоҳу анҳулардан келтирган. Ҳадисда иллат бўлса баён қилиб, ортидан қандай қилиб иллатни кеткизишликни ҳам баён қилиб ўтган. Китобда жами 45 та ҳадис ривоят қилган. 42-ҳадис Оиша розияллоҳу анҳодан, 43-ҳадис Зайнаб бинту Умму Салама розияллоҳу анҳодан, 44-ҳадис Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳудан, 45-ҳадис Имом Тобарий роҳимаҳуллоҳдан ривоят қилган. Охирги ҳадис “Умматимдан ким динининг юмуши борасида қирқта ҳадис ёд олса…” ҳадисидир. Бу ҳадисни ривоят қилгач уламоларнинг бу ҳадис борасида айтган сўзларини нақл қилиб, бу ҳадисни заиф эканлигига ҳукм қилган.

Хусанбоев Олимжон – “Имом Термизий” ўрта махсус ислом таълим муассасаси ўқитувчиси

“Имом Термизий” ЎМИТМ матбуот хизмати