НАЖМИДДИН КУБРО ВА КУБРАВИЯ ТАРИҚАТИ

Тасаввуф тарихида энг нуфузли сўфийлик йўлларидан бири – Кубравия тариқати ҳисобланади. Унинг асосчиси Шайх Нажмиддин Кубро (1145–1221) бўлиб, у ўзининг ноёб ирфоний ва маънавий таълимоти билан бутун мусулмон оламида шуҳрат қозонган. Кубравия тариқати Марказий Осиё, Эрон, Ҳиндистон ва Кавказ минтақаларида кенг тарқалиб, кўплаб авлиёлар ва орифлар етиштирган. 

Нажмиддин Кубро ва Тариқатнинг Келиб Чиқиши. Нажмиддин Кубро Хоразмнинг Ҳирот шаҳрида туғилган. У дастлаб фиқҳ, ҳадис ва калом илмларини чуқур ўрганган, кейин эса Абу Нажиб Суҳрашардий, Аммар Ёсир Бидлисий каби машҳур сўфийлардан тасаввуф сирларини ўзлаштирган. Унинг руҳий изланишлари натижасида Кубравия тариқати шаклланган. 

Тариқат номи Нажмиддин Куброга нисбатан “Кубро” (Катта, Улуғ) лақабидан олинган бўлиб, бу унинг маънавий жиҳатдан улуғлигини ифодалайди. Кубравия Тариқатининг Асосий Тамойиллари 

Кубравия тариқати қуйидаги тамойиллар асосида ривож топган: 

1. Зикр (Руҳий Покланиш) 

  - Доимий зикр (Аллоҳни эслаш) билан қалбни тозалаш. 

2. Муроқаба (Ички Кузатиш) 

   - Руҳий ҳолатларни таҳлил қилиш ва шайх раҳбарлигида маърифатга эришиш. 

3. Шайх-Мурид Муносабати 

   - Муршид (руҳий раҳбар) билан мустаҳкам алоқа ва устози изидан юриш. 

4. Фано ва Бақо 

   - Ўзлигини йўқотиб (фана), Аллоҳнинг иродасига тўлиқ топширилиш (бақо). 

Кубравия Тариқатининг Тарқалиши ва Шохлари 

Нажмиддин Кубро вафотидан кейин унинг шогирдлари Кубравия тариқатини турли минтақаларга тарқатдилар. Тариқатнинг асосий шохлари: 

- Ҳамадония – Саййид Али Ҳамадоний (1314–1385) орқали Кашмир ва Бухорода ривож топган. 

- Нурбахшия – Муҳаммад Нурбахш (1392–1464) томонидан асос солинган ва Эрон, Ҳиндистонда тарқалган. 

- Заҳидия – Заҳидий шохи орқали Озарбайжон ва Кавказда кенг ёйилган. 

 Кубравия Тариқатининг Ўзига Хос Жиҳатлари 

- Рангли Нурлар Тажрибаси – Нажмиддин Кубро таълимотида саликнинг руҳий ҳолатига қараб турли рангдаги нурлар (қизил, оқ, яшил, кўк) пайдо бўлиши тасвирланган. 

- Жангарилик Руҳи – Кубравийлар кўпинча мўғуллар истилосига қарши курашда фаол иштирок этган (масалан, Нажмиддин Кубро ўзи мўғуллар томонидан шаҳид этилган). 

- Адабий Мерос – Кубравия тариқати вакиллари кўплаб тасаввуфий асарлар ёзган (масалан, Нажмиддин Кубронинг “Фавойиҳ ул-Жамол”, Алоуддавла Симнонийнинг “Ал-Урва ли-аҳл ал-халва” каби китоблари). 

Бугунги Кундаги Аҳамияти 

Кубравия тариқати ҳозирги кунда ҳам, айниқса, Ҳиндистон, Покистон, Эрон ва Марказий Осиёда фаолият юритади. Унинг таълимоти замонавий инсоннинг руҳий тарбиясида муҳим ўрин тутади. 

Хулоса

Нажмиддин Кубро ва унинг Кубравия тариқати тасаввуф тарихида чуқур из қолдирган. Унинг таълимоти нафақат ўз даврида, балки кейинги асрларда ҳам руҳий қидирувчилар учун манба бўлиб келган. Кубравия тариқатининг асосий ғояси – инсон қалбини тозалаш, маърифатуллоҳга эришиш ва Ҳақиқат билан яшашдир. 

Фойдаланилган Адабиётлар

1. Нажмиддин Кубро, “Фавойиҳ ул-Жамол”. 

2. Жомий, “Нафаҳот ул-Унс”. 

3. Тримингҳам, Ж. С., “Тҳе Суфи Ордерс ин Ислам”. 

4. ДеWеесе, Д., “Тҳе Эcлипсе оф тҳе Кубравия ин Cентрал Асиа”. 

Ваҳобов Асрор - Имом Термизий номидаги ислом институти 1-курс талабаси 

“Имом Термизий” ЎМИТМ матбуот хизмати