Алихон Тўра Соғуний – ҳаёти ва фаолияти

Алихон Тўра Соғуний –ХХ-аср бошларида яшаб ўтган машҳур маърифатпарвар, диний уламо, адиб ва сиёсий фаоллардан бири бўлган. У 1885-йили ҳозирги Қирғизистоннинг Ўш вилоятидаги Соғун қишлоғида таваллуд топган. Ўзининг "Соғуний" лақаби ҳам шу қишлоқ номидан олинган.

У диний билимларни ёшликдан бошлаб ўзлаштирган, дастлаб маҳаллий мактаб ва мадрасаларда, сўнгра Бухородаги машҳур Мир Араб мадрасасида таҳсил олган. У ўз замонасининг илғор фикрли уламоларидан бўлиб, диний, сиёсий ва маърифий соҳаларда фаолият олиб борган.

Туркистон мухторияти ва сиёсий фаоллиги

1917-йилги инқилобдан кейин, Соғуний Туркистон Мухторияти тарафдорларидан бири сифатида танилган. У миллий уйғониш ғояларини кенг тарғиб қилган, мусулмонлар манфаатини ҳимоя қилган, халқни жаҳолат ва мустамлакачилик зулмидан халос этишга интилган.

У Совет ҳукуматининг диний фаолиятга қарши курашини очиқ танқид қилган. Шу сабабли таъқибга учраб, бир неча бор ҳибсга олинган ва сургун қилинган.

Илмий мероси

Алихон Тўра Соғуний ўзидан илмий-маърифий асарлар қолдирган. Энг машҳурларидан бири:

"Таворих-и Муҳаммадий" – Пайғамбаримиз Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаёти ва сийратини содда, халқчил тилда баён қилган асар. Бу китоб ўзбек халқи орасида диний-маърифий саводхонликни оширишда катта аҳамият касб этган.

Шунингдек, у Қуръони карим ва ҳадислар асосида рисолалар, шеърлар ёзган. Унинг асарларида тарих, ахлоқ, сиёсат ва дин уйғунлашган.

Мероси ва қадрланиши

Бугунги кунда Алихон Тўра Соғуний исми миллий уйғониш даври сиймолари қаторида эҳтиром билан тилга олинади. У диний-маърифий тафаккурга ҳисса қўшган, миллий ўзликни уйғотган ва мустамлакачиликка қарши курашган фидойи инсонлардан биридир.

Қирғизистон ва Ўзбекистоннинг бир неча илмий доираларида, айниқса Фарғона водийси мусулмонларида унинг номи катта ҳурмат билан ёдга олинади. Айрим мактаб ва маҳаллаларда унинг номи берилган, асарлари қайта нашр этилган.

Алихон Тўра Соғуний – ўз даврининг фидойи уламоси, миллатпарвар сиёсатчи ва маърифатпарвар адиб бўлиб, унинг ҳаёти ва ижоди бугунги авлод учун сабоқ ва ибрат мактабидир. Унинг меҳнатлари исломий дунёқараш, тарихий онг ва миллий ғурурни шакллантиришда муҳим ўрин тутади.

Чориев Феруз – “Имом Термизий” ўрта махсус ислом таълим муассасаси 3-босқич талабаси

“Имом Термизий” ЎМИТМ матбуот хизмати